Dorrea

Mirandako alde zaharra biltzen duen mendixkaren goialdean, Erdi Aroko gotorleku baten aztarnak daude. Miranda eta Nafarroarentzat, mendeetan zehar, garrantzi estrategiko eta militar handiko lekua izan zen. XIX. mendean, gerra karlistetarako berrerabili zuten.

Herrian “Alto” edo “Cuarto de los Moros” bezala ezagutua, dorreak lehengo harresiaren hondarrak erakusten ditu egun, jatorrian musulmanek eraikia, Antxo Nagusiaren erregetzan finkatua errekonkistaren ondoren. Bere egoera pribilegiatuari esker, musulmanen mugarekin zuen gertutasunagatik eta altueran kokatua zegoenez, gazteluak Nafarroako erregeek erreinua defendatzeko ezarritako katastroen eta gotortutako hirien sisteman garrantzia berezia izan zuen.

Konkistaren ondoren, koroaren aurkako matxinada-gune gisa erabil zitezkeen gaztelu nafar guztiak eraistea agindu zuen Cisneros kardinalak, eta Mirandako gaztelua hondarretan geratu zen.

Mendeetan abandonatuta eta eraitsia egon zen. Mirandarrek horren hondakinak aldameneko ermitaren obretarako erabiltzea eragotzi zuten, eta haien hondarrei hiriaren ohorea lotuta zegoela defendatu zuten.

XIX. mendera arte, hainbat gerra karlisten ondorioz, bereziki hirugarrena, gotorlekua berriz eraiki zen, bere kokapen estrategikoa aprobetxatzeko. Gotorleku berria, erdiko dorreaz gain (egungo dorrea), defentsarako hiru dorretxo eta harresi bat zituen, lubanarro batekin, ermitatik gertuen zegoen zona babesten zuelarik, eta garai hartan, tropentzako aterpetxe eta biltegi bezala balio zuen.